เครื่องป้องกันกระแสเกิน และมาตรฐานการติดตั้ง

ในชีวิตประจำวันของเรา ล้อมรอบไปด้วยอุปกรณ์ไฟฟ้ามากมาย ตั้งแต่หลอดไฟขนาดเล็กไปจนถึงเครื่องใช้ไฟฟ้าขนาดใหญ่ การทำงานของอุปกรณ์เหล่านี้ล้วนอาศัยกระแสไฟฟ้าเป็นพลังงาน หากกระแสไฟฟ้าไหลมากเกินไป หรือเกิดความผิดปกติในวงจรไฟฟ้า อาจนำไปสู่ความเสียหายต่ออุปกรณ์ไฟฟ้า หรือแม้แต่เกิดไฟไหม้ได้

เครื่องป้องกันกระแสเกินเปรียบเสมือน "รปภ." ของระบบไฟฟ้า ทำหน้าที่คอยตรวจสอบและควบคุมปริมาณกระแสไฟฟ้าที่ไหลผ่านวงจร หากพบว่ากระแสไฟฟ้ามีค่าเกินกว่าที่กำหนดไว้ อุปกรณ์ป้องกันกระแสเกินจะทำการตัดวงจรไฟฟ้าโดยอัตโนมัติ เพื่อป้องกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้น

บทความนี้จะพาคุณไปทำความรู้จักกับเครื่องป้องกันกระแสเกิน ตั้งแต่ประเภทของอุปกรณ์ ไปจนถึงความมาตรฐานการติดตั้ง

เครื่องป้องกันกระแสเกิน คือ

อุปกรณ์ป้องกันกระแสไฟฟ้าเกิน หรือเรียกอีกอย่างว่า อุปกรณ์ป้องกันกระแสเกิน ซึ่งอาจเป็นฟิวส์ หรือเซอร์กิดเบรกเกอร์ก็ได้ตามความต้องการ แต่ที่นิยมใช้กันมากในประเทศไทยคือเซอร์กิตเบรกเกอร์

1. ฟิวส์แรงต่ำ

อุปกรณ์ป้องกันกระแสไฟฟ้าเกินที่เมื่อทำงานปลดวงจรแล้ว จะไม่สามารถนำกลับมาใช้ได้อีก ต้องเปลี่ยนใหม่ หลักการทำงานคือ เมื่อกระแสไฟฟ้าไหลผ่านฟิวส์มากเกินกว่าค่าที่กำหนดไว้ ลวดโลหะจะร้อนขึ้นจนหลอมเหลวขาดออกจากกัน ทำให้วงจรไฟฟ้าขาดและหยุดการทำงานทันที เพื่อป้องกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นกับอุปกรณ์ไฟฟ้าอื่น ๆ ในวงจร

2. เซอร์กิตเบรกเกอร์แรงต่ำ

เซอร์กิตเบรกเกอร์ที่มาตรฐานการติดตั้งทางไฟฟ้าสำหรับประเทศไทยกำหนดให้ใช้ จะเป็นเซอร์กิตเบรกเกอร์ที่ผลิตมาตรฐาน IEC ซึ่งแบ่งเซอร์กิดเบรกเกอร์ตามลักษณะการใช้งานออกเป็น 2 กลุ่ม คือมาตรฐาน IEC 60898 และ IEC 60947-2 หลักการทำงานคือ เมื่อกระแสไฟฟ้าที่ไหลผ่านเซอร์กิตเบรกเกอร์เกินกว่าค่าที่กำหนดไว้ หรือเกิดไฟฟ้าลัดวงจร กลไกภายในของเซอร์กิตเบรกเกอร์จะทำงาน ทำให้วงจรไฟฟ้าขาดและหยุดการทำงานทันที แต่สามารถรีเซตเพื่อใช้งานต่อได้

การป้องกันกระแสเกินตามมาตรฐานการติดตั้งทางไฟฟ้าฯ

• การป้องกันกระแสเกินสำหรับวงจรย่อยและสายป้อน

วงจรย่อยและสายป้อนต้องมีการป้องกันกระแสเกิน อุปกรณ์ป้องกันกระแสเกินควรอยู่ใกล้จุดรับไฟให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ ซึ่งอาจเป็นพิวส์หรือเซอร์กิตเบรกเกอร์ก็ได้ที่มีพิกัดเหมาะสม และมีรายละเอียดดังนี้

1. เครื่องป้องกันกระแสเกินต้องสามารถป้องกันตัวนำทุกสายเส้นไฟ และห้ามติดตั้งในสายศูนย์หรือนิวทรัล ยกเว้น อุปกรณ์ป้องกันกระแสเกินนั้นสามารถตัดวงจรทุกเส้นรวมทั้งสายศูนย์ได้พร้อมกัน และห้ามติดดังในสายดิน

2. เครื่องป้องกันกระแสเกิน ต้องไม่ติดตั้งในสถานที่ซึ่งทำให้เกิดความเสียหาย และต้องไม่อยู่ใกล้กับวัสดุที่ติดไฟง่าย

3. เครื่องป้องกันกระแสเกิน ต้องบรรจุไว้ในกล่องหรือตู้อย่างมิดชิด แต่ด้ามสับของเซอร์กิตเบรกเกอร์ ยอมให้โผล่ออกมาข้างนอกได้

กรณีติดตั้งไว้ที่แผงสวิตช์หรือแผงควบคุม ซึ่งอยู่ในห้องที่ไม่มีวัสดุติดไฟง่ายและไม่มีความชื้น หรือเป็นอุปกรณ์ป้องกันกระแสเกินสำหรับบ้านอยู่อาศัยขนาดไม่เกิน 16 แอมแปร์ 1 เฟส ไม่ต้องบรรจุไว้ในกล่องหรือตู้ก็ได้

4. อุปกรณ์ป้องกันกระแสเกินต้องติดตั้งในที่ซึ่งสามารถปฏิบัติงานได้สะดวก มีที่ว่างและแสงสว่างอย่างพอเพียง บริเวณหน้าแผงต้องมีที่ว่างเพื่อปฏิบัติงาน

5. การต่อแยกสายป้อนต้องติดตั้งอุปกรณ์ป้องกันกระแสไฟฟ้าเกินที่จุดต่อแยกด้วย

• การป้องกันกระแสเกินสำหรับเมนสวิตช์แรงต่ำ

เมนสวิตช์ประกอบด้วยเครื่องปลดวงจรและเครื่องป้องกันกระแสเกินซึ่งอาจประกอบเป็นตัวเดียวกันก็ได้เช่น เซอร์กิตเบรกเกอร์ กรณีใช้เป็นสวิตช์ (เช่นเซฟตีสวิตช์) จะต้องใช้งานร่วมกับฟิวส์ แต่ละสายเส้นไฟที่ต่อออกจากเครื่องปลดวงจรของเมนสวิตช์ ต้องมีเครื่องป้องกันกระแสเกิน

1. พิกัดสูงสุดของอุปกรณ์ป้องกันกระแสไฟฟ้าเกินเป็นไปตามตารางที่ 1 และ 2 และห้ามติดตั้งเครื่องป้องกันกระแสเกินในสายนิวทรัล นอกจากจะใช้อุปกรณ์ป้องกันกระแสเกินที่เป็นเซอร์กิตเบรกเกอร์ซึ่งตัดวงจรทุกสายของวงจรออกพร้อมกันเมื่อกระแสไหลเกิน

2. เครื่องปลดวงจรต้องสามารถปลดวงจรทุกสายเส้นไฟ (สายเฟส) ได้พร้อมกัน และต้องมีเครื่องหมายแสดงให้เห็นว่าอยู่ในตำแหน่งปลดหรือสับ หรือตำแหน่งที่ปลดหรือสับนั้นสามารถเห็นได้อย่างชัดเจน

3. อุปกรณ์ป้องกันกระแสไฟฟ้าเกินต้องสามารถตัดกระแสลัดวงจรค่ามากที่สุดที่อาจเกิดขึ้นที่จุดต่อไฟด้านไฟออกของเครื่องป้องกันกระแสเกินได้ เมนสวิดซ์แรงต่ำ ที่มีขนาดตั้งแต่ 1,000 A ขึ้นไปต้องติดตั้งเครื่องป้องกันกระแสรั่วลงดิน (Ground Fault Protection) ด้วย

4. การติดตั้งอุปกรณ์ไฟฟ้าทางด้านไฟเข้าของเครื่องป้องกันกระแสเกิน ทำได้ให้เฉพาะวงจรของระบบฉุกเฉินต่าง ๆ เช่น เครื่องแจ้งเหตุเพลิงไหม้, ระบบสัญญาณป้องกันอันตราย, เครื่องสูบน้ำดับเพลิง, นาฬิกา, เครื่องป้องกันอันตรายจากฟ้าผ่า (SPD,) คาปาซิเตอร์, เครื่องวัดฯ และวงจรควบคุม เท่านั้น

5. เครื่องปลดวงจรต้องติดตั้งในที่ซึ่งสามารถปฏิบัติงานได้สะดวก มีที่ว่างและแสงสว่างอย่างพอเพียง บริเวณหน้าแผงต้องมีที่ว่างเพื่อปฏิบัติงาน

ตารางที่ 1 พิกัดสูงสุดของเครื่องป้องกันกระแสเกินและโหลดสูงสุดตามขนาดเครื่องวัดหน่วยไฟฟ้าแรงต่ำ (สำหรับการไฟฟ้านครหลวง)

*หมายเหตุ พิกัดของเครื่องป้องกันกระแสมีค่าต่ำกว่าที่กำหนดในตารางได้ แต่ต้องไม่น้อยกว่า 1.25 เท่าของโหลดที่คำนวณได้

ตารางที่ 2 ขนาดของเครื่องวัดหน่วยไฟฟ้าแรงต่ำ ขนาดสายไฟฟ้า เซฟดีสวิต์ คัตเอาต์ และดาร์ทริดจ์ฟิวส์ สำหรับตัวนำประธาน (สำหรับการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค)

*หมายเหตุ 

1) สำหรับตัวนำประธานภายในอาคารให้ใช้สายทองแดง

2) ขนาดสายในตารางนี้สำหรับวิธีการเดินสายลอยในอากาศวัสดุฉนวนภายนอกอาคาร 

3) เครื่องวัดฯ ขนาด 5 (15), 15 (45) และ 30 (100) A เป็นเครื่องวัดฯ ชนิดจานหมุน

4) เครื่องวัดฯ ขนาด 5 (100) A และ 200 ประกอบ CT แรงด่ำ เป็นเครื่องวัดฯ ชนิดอิเล็กทรอนิกส์

5) 1P หมายถึง เครื่องวัดฯ ชนิด 1 เฟส 2 สาย และ 3P หมายถึง เครื่องวัดฯ ชนิด 3 เฟส 4 สาย

6) ขนาดตัวนำประธานตามตารางยังไม่ได้พิจารณาผลจากแรงดันตก

7) ขนาดของเครื่องวัดหน่วยไฟฟ้าแรงต่ำ ขนาดสายไฟฟ้า เซฟตีสวิทซ์ คัตเอาต์ และคาร์ทริดจ์ฟิวส์สำหรับตัวน่าประธาน ให้อ้างอิงกับมาตรฐานปัจจุบันของการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

เครื่องป้องกันกระแสเกินเป็นอุปกรณ์สำคัญที่คอยดูแลความปลอดภัยให้กับระบบไฟฟ้า ช่วยป้องกันอุปกรณ์ไฟฟ้าจากความเสียหายและลดความเสี่ยงจากเหตุไฟไหม้ การเลือกใช้อุปกรณ์ป้องกันกระแสเกินที่ได้มาตรฐาน และการติดตั้งที่ถูกต้องตามมาตรฐาน จะช่วยให้มั่นใจได้ว่าระบบไฟฟ้าจะทำงานได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ

และหากช่างไฟท่านใดกำลังมองหาตู้ไฟ รางไฟ ที่ได้มาตรฐาน อย่าลืมเลือกผลิตภัณฑ์ที่มีเครื่องหมายรับรองมาตรฐาน เพื่อให้มั่นใจได้ในเรื่องของคุณภาพและความปลอดภัย

KJL ผู้นำนวัตกรรมตู้ไฟ รางไฟ ที่ช่างไฟเชื่อมั่น ด้วยเทคโนโลยีการผลิตจากประเทศญี่ปุ่น สอบถามข้อมูลสินค้าได้ที่ 

LINE Official Account: @KJL.connect หรือคลิก https://lin.ee/lzVhFfo

Facebook: facebook.com/KJLElectric